STANOWISKO Nr 2/2018/VII

Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie

z dnia 7 marca 2018r.

w sprawie poselskiego projektu ustawy o prawach kobiet i świadomym rodzicielstwie

Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie, wskazuje, iż ocena przesłanego projektu ustawy o prawach kobiet i świadomym rodzicielstwie zależy w przeważającej mierze od wyrażanego światopoglądu i tego rodzaju oceny Prezydium ORL w Szczecinie nie chce dokonywać. Należy jedynie marginalnie zaznaczyć, iż obowiązująca obecnie ustawa z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży jest wynikiem pewnego konsensusu społecznego, zaś przesłanemu projektowi ustawy z całą pewnością nie sposób jest tej cechy przypisać.

Abstrahując jednakże od powyższego Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie zwraca uwagę na niektóre z zapisów ww. projektu ustawy.

W pierwszej kolejności, należy odnieść się do projektowanego zapisu art. 2 pkt 3 ustawy definiującego „świadome rodzicielstwo”. I tak, zgodnie z projektem świadome rodzicielstwo to swobodne decydowanie o tym, czy, ile i kiedy mieć dzieci, dokonywane na bazie dostępnej wiedzy naukowej i autonomicznego rozeznania jednostki. Należy zaznaczyć, iż całkowicie niejasne są kryteria podejmowania decyzji o posiadanym potomstwie, której można przypisać przymiot „świadomej”. Trudno bowiem po pierwsze ustalić zakres dostępnej w tym zakresie wiedzy naukowej. Po drugie wielokrotnie autonomiczne rozeznanie poszczególnych jednostek nie ma nic wspólnego z dostępną wiedzą naukową. Ponadto każda jednostka dysponuje innym zakresem, bądź rodzajem wiedzy naukowej związanej z tą sferą życia. Powyższe pozwala na uznanie proponowanej definicji za niejednoznaczną i oderwaną od realiów funkcjonowania jednostki w społeczeństwie.

Prezydium ORL w Szczecinie negatywnie ocenia regulacje odnoszące się do publicznego udostępniania przez świadczeniodawcę listy imion i nazwisk wszystkich lekarzy współpracujących ze świadczeniodawcą, którzy korzystają z prawa do odmowy udzielania świadczeń zdrowotnych związanych z przerywaniem ciąży na podstawie art. 39 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty i aktualizowania tej listy co kwartał. W ocenie Prezydium ORL w Szczecinie niedopuszczalne jest doprowadzenie do publicznego ujawniania list lekarzy korzystających z klauzuli sumienia. Wysoce prawdopodobne jest, iż skutkiem takich działań będzie szykanowanie lekarzy przez osoby o przeciwnym światopoglądzie. Dotyczy to zarówno lekarzy znajdujących się na ww. listach, jak również lekarzy, których nazwisk nie będzie na tych listach. Istnienie powyższych list zakładałoby również, iż lekarz, który chciałby skorzystać z klauzuli sumienia musiałby zgłosić świadczeniodawcy taki zamiar. Tymczasem należy zaznaczyć, że niemożliwe jest ograniczenie korzystania z takiego uprawnienia jedynie do sytuacji, w których lekarz dokonał uprzedniego zgłoszenia zamiaru korzystania z tej klauzuli w podmiocie leczniczym, w którym udziela świadczeń. Zaznaczenia wymaga, iż skorzystanie z klauzuli sumienia wielokrotnie zależy od indywidualnych okoliczności danego przypadku, np. wskazań do wykonania zabiegu przerwania ciąży. Sama istota klauzuli sumienia polega bowiem na możliwości postąpienia przez lekarza zgodnie z jego wewnętrznymi odczuciami w danym przypadku. Trudno więc wymagać tego typu zgeneralizowanych deklaracji składanych in abstracto.

Wątpliwości Prezydium ORL w Szczecinie budzi również proponowana w projekcie zmiana art. 26 ust. 3 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Zgodnie z obecnym brzmieniem ww. przepisu dzieci poczęte, osoby ubezwłasnowolnione, żołnierze służby zasadniczej oraz osoby pozbawione wolności nie mogą uczestniczyć w eksperymentach badawczych. Zmiana miałaby zdaniem projektodawców polegać na eliminacji z ww. przepisu słów „dzieci poczętych”. Powyższe oznaczałoby dopuszczenie do prowadzenia eksperymentów badawczych na płodach w łonie matki. Nie jest jasne, czy taka była intencja projektodawcy. Tego rodzaju zabieg legislacyjny, a w konsekwencji wprowadzenie nieograniczonej możliwości prowadzenia eksperymentów badawczych na dzieciach poczętych (płodach w łonie matki) należy uznać za niedopuszczalny. Nawet bowiem zakładając dopuszczalność prowadzenia takich eksperymentów, należałoby szczegółowo określić warunki i zakres ich przeprowadzania.

Prezydium ORL w Szczecinie negatywnie ocenia również projektowane uchylenie art. 157a Kodeksu karnego. Omawiany przepis penalizuje spowodowanie uszkodzenia ciała dziecka poczętego lub rozstrój zdrowia zagrażający jego życiu. Przy czym §  2 ww. przepisu stanowi, iż nie popełnia przestępstwa lekarz, jeżeli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka poczętego są następstwem działań leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpieczeństwa grożącego zdrowiu lub życiu kobiety ciężarnej albo dziecka poczętego. Obecnie nie ma również wątpliwości, iż przeprowadzenie zabiegu legalnego przerwania ciąży nie stanowi popełnienia czynu, o którym mowa powyżej, stąd też zupełnie niezrozumiałe jest pozbawianie odrębnej ochrony prawnej dziecka (płodu) znajdującego się w łonie matki.

Podobnie trudno jest znaleźć argumentację przemawiająca za projektowanym uchyleniem art. 2 ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka. Zgodnie z ust. 1 ww. przepisu, w rozumieniu ustawy dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności. Na podstawie ust. 2 ww. przepisu, uzyskanie pełnoletności określają odrębne przepisy. Należy zaznaczyć, iż sporny przepis wprowadza definicję dziecka jedynie na potrzeby tej konkretnej ustawy, której celem jest w końcu ochrona praw dziecka. Istnieją przypadki, iż interwencja Rzecznika Praw Dziecka może okazać się niezbędna również w przypadku płodu, w stosunku do którego nie został wykonany legalny zabieg przerwania ciąży, gdyż jego byt może być zagrożony nielegalnymi działaniami osób trzecich, stąd też proponowany zabieg legislacyjny należy uznać za zbyt daleko idący.