Stanowisko Nr 1/2023/IX
Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie
z dnia 03 lutego 2023 r.

w sprawie projektu rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2023–2030

Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie po zapoznaniu się z projektem rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego na lata 2023–2030, o którym poinformował Naczelną Radę Lekarską Sekretarz Stanu Waldemar Kraska pismem z dnia 13 stycznia 2023 r. znak: ZPP.0210.12.2022.DJZ, zgłasza następujące uwagi do przedmiotowego projektu.

W pierwszej kolejności Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie podkreśla, że ww. rozporządzenie jest niezmiernie istotne z perspektywy ochrony zdrowia psychicznego w Polsce. Zwłaszcza biorąc pod uwagę wyniki badania EZOP II, które ocenia rozpowszechnienie jakichkolwiek zaburzeń psychicznych w dorosłej populacji Polski na poziomie 26,5% co daje nam w przeliczeniu na całą populację około 8 330,2 tys. osób. 
Wydaje się, że jednym z głównych celów Programu jest kontynuacja wprowadzania modelu opieki środowiskowej w systemie opieki psychiatrycznej osób dorosłych. Rozwój opieki środowiskowej w ramach Centrów Zdrowia Psychicznego (CZP) jest z pewnością newralgiczny w kontekście dobrostanu pacjentów z zaburzeniami psychicznymi. Zastanawiające jest zrezygnowanie z trójstopniowego systemu referencyjności. Być może pozostawienie trzeciego najwyższego poziomu referencyjności jako wyspecjalizowanych ośrodków do leczenia np. lekoopornych psychoz, lub do stosowania leczenia biologicznego (które może być niedostępne w opiece CZP) oraz niezależnego ich finansowania byłoby dopełnieniem do całego systemu opieki zdrowia psychicznego. Rozwiązaniem być może jest opisywany w Programie podział na podstawową opiekę psychiatryczną oraz wyspecjalizowaną opiekę psychiatryczną. Niestety poza elementem dotyczącym finansowania brakuje w Programie zdefiniowania tych dwóch struktur.
Program zakłada też poprawę jakości psychoterapii, co w przypadku aktualnej sytuacji prawnej oraz kadrowej wydaje się być kuriozalne (brak ustawy o zawodzie psychoterapeuty, narzucenie środowisku psychoterapeutycznemu rozwiązania poprzez stworzenie specjalizacji z psychoterapii wbrew opinii towarzystw psychoterapeutycznych). Zmiany w obrębie opieki psychoterapeutycznej wymagają adekwatnego zaangażowania, rozwoju kadry, zmian finansowania, a przede wszystkim uregulowań prawnych. Niestety brakuje tych elementów w Programie.
Co więcej zupełnie pominięto zagadnienie opieki nad osobami uzależnionymi. Zaskakujące jest to tym bardziej, jeśli zwróci się uwagę na to, że w populacji ogólnej jest to najczęstsza przyczyna występowania zaburzeń psychicznych (niespełna 10%). Istnieje olbrzymia potrzeba integracji ośrodków detoksykacyjnych czy odwykowych z systemem CZP. Integracja ta powinna być dokonana w sposób przejrzysty jeśli chodzi o kwestie określenia kompetencji jak również kwestii finansowych.
Zabrakło też w Programie miejsca na zaplanowanie interwencji psychoedukacyjnych, zarówno w populacji osób dorosłych jak i w populacji dziecięcej oraz młodzieżowej. Oddziaływania takie mają nieprzecenione właściwości umożliwiające uniknięcie występowaniu zaburzeń psychicznych.
Innym, w ocenie Prezydium ORL w Szczecinie, istotnym działaniem (również nieuwzględnionym w Programie) jest wczesne wykrywanie oraz wczesne interwencje w różnych zaburzeniach psychicznych (np. stany wysokiego ryzyka rozwoju psychoz). Problem psychoedukacji i wczesnych ingerencji w psychiatrii jest w pewnych obszarach kluczowy, zwłaszcza w kontekście szerokiego rozpowszechnienia objawów psychopatologicznych w populacji ogólnej. Wymaga on systemowego zaangażowania wyspecjalizowanych ośrodków oraz grona profesjonalistów.
W celach programu brakuje również zaplanowania działań na rzecz przeciwdziałania zachowaniom suicydalnym czy parasuicydalnym. Jak wynika z danych Komendy Głównej Policji łączna liczba zamachów samobójczych sukcesywnie wzrasta.
Program Ochrony Zdrowia Psychicznego porusza niezmiernie ważne zagadnienia. Koncepcje w nim poruszane dotyczyć będą olbrzymiej części populacji w Polsce. Jednakże w odczuciu Prezydium ORL w Szczecinie jedna z najbardziej istotnych kwestii dotyczących rozwoju kadry profesjonalistów została zmarginalizowana. Aktualnie w Polsce aktywnych zawodowo jest około 4,5 tysiąca lekarzy psychiatrów. Jest to liczba niewystarczająca. Poprawa w tym obszarze może nastąpić tylko poprzez rozwój szkolenia przeddyplomowego oraz podyplomowego.
Prezydium Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie stwierdza, że aktualna sytuacja psychiatrii w Polsce jest tragiczna i wymaga natychmiastowych zmian. Proponowana ustawa nie rozwiązuje stawianych przed nią oczekiwań społeczeństwa oraz środowiska medycznego. Mając na uwadze narastający problem m.in. samobójstw wśród dzieci i młodzieży rozwój psychiatrii powinien stać się priorytetowy.